PROF. ADAM HREBNICKI


 

Urodził się 6 stycznia 1858 r. (wg starego kalendarza 24 grudnia 1857 r.) w majątku Ciotrze, powiat Lepelski, w guberni witebskiej (obecnie na Białorusi). Rodzicami jego byli Stanisław Hrebnicki i Konstancja Saniszcza. Jakkolwiek uchodzili za obszarników, byli niezamożni.
W latach 1870-1878, A. Hrebnicki był uczniem gimnazjum realnego w Dźwińsku (obecnie Daugavpils). Wyróżniał się pracowitością i pilnością. Przejawiał zainteresowania przedmiotami przyrodniczymi oraz wykazywał uzdolnienia plastyczne. Gimnazjum ukończył wyróżniony złotym medalem, po czym wstąpił do Instytutu Leśnego w Petersburgu, gdzie wśród różnych dyscyplin studiować można było sadownictwo. Jeszcze w trakcie studiów, w 1883 roku napisał rozprawę o znaczeniu krochmalu dla drzew („Krochmal kak zapasnoj materiał naszich dieriewjew"). Za pracę te, otrzymał złoty medal. Po ukończeniu studiów w 1884 roku przystał na propozycję kierownictwa instytutu, by poświęcił się pracy naukowej. Był początkowo asystentem znakomitych ówczesnych botaników rosyjskich I. Borodina oraz N. Monteverdego. Wtedy to postanowił poświęcić się swej umiłowanej dziedzinie, sadownictwu. Zakładał, że dalsza praca naukowa winna być prowadzona w oparciu o doświadczenia gromadzone w trakcie badań na realnie istniejącym sadzie. Takiego instytut nie posiadał, a on nie miał stosownych środków własnych by go założyć..
Podczas studiów A. Hrebnicki przyjaźnił się z Wacławem Stankiewiczem, pochodzącym spod Dukszt w guberni wileńskiej. Wakacje zimowe i letnie często spędzał w rodzinnych stronach swojego przyjaciela, w Berżanikach. Tam poznał jego siostrę, Stanisławę, którą pokochał i niebawem poślubił. W posagu od teścia otrzymał 24 hektary ziemi, na której mógł zrealizować swój zamysł. Wkrótce zaczął nasadzenia sadu i rozpoczął budowę pierwszego domu. Prace były prowadzone w latach 1890-1904, i uwieńczone zostały założeniem dużego sadu pomologicznego, oraz niewielkiej szkółki drzewek owocowych. Dom wraz z sadem nazwał, Staniszki. Nie zaakceptowali tej nazwy ani sąsiedzi ani przyjaciele. Zgodnie utarło się używać nazwy RAJ, oddającej istotę piękna tego miejsca. Od 1922 r. nazwa Raj została oficjalnie uznana.

Od 1902 r. Adam Hrebnicki był profesorem sadownictwa i ogrodnictwa Instytutu Leśnego w Petersburgu. Zimą wykładał w uczelni, wakacje letnie spędzał w swym sadzie, dla którego pielęgnacji i rozwoju nie szczędził wiedzy, środków i sił.
Zainteresowania swoje profesor koncentrował szczególnie na odmianoznawstwie, czyli pomologii. Jego czternasto hektarowy sad zawierał pokaźną kolekcję drzew owocowych - 1197 odmian jabłoni, grusz, śliw i wiśni. Był to największy sad pomologiczny w historii sadownictwa na terenie Litwy. Do ostatnich lat życia prof. A. Hrebnicki dużo pracował nad doborem miejscowych odmian jabłoni. Niemało ich wynalazł, opisał i rozmnożył w swej szkółce. Najcenniejsze odmiany wynalezione przez profesora, to - ananas berżyński - rozpowszechniony się nie tylko w Litwie, ale też na Łotwie, Białorusi oraz na terenie Polski. Znane są również inne odkryte przezeń miejscowe odmiany, takie jak: pepina, Jonas, długotrwała, biała panemuńska.

W czasie pierwszej wojny światowej i Rewolucji Październikowej prof. A. Hrebnicki przebywał w Petersburgu, wykładał w Instytucie Leśnym. W 1922 r. rada instytutu nadała mu honorowy tytuł zasłużonego profesora. Upadek caratu, zmiany polityczne spowodowały że wraz z rodziną opuścił Piotrogród i zamieszkał na stałe w Raju, leżącym w granicach II Rzeczpospolitej. Profesor interesował się sadownictwem w odrodzonej Polsce, pisał artykuły, brał udział w wystawach, zbierał odmiany. Komisja pomologiczna Polskiego Stowarzyszenia Sadowników wybrała go swym członkiem rzeczywistym. W 1934 r. uczestniczył on w wystawie zorganizowanej w Warszawie trakcie której jego dokonania nagrodzone zostały okolicznościowym pismem dziękczynnym.
W 1939 po przegranej kampanii wrześniowej, sowieci przekazali ziemię byłego województwa Wileńskiego dla Litwy Kowieńskiej. Nowe władze litewskie powołały prof. A. Hrebnickiego na doradcę w sprawach sadownictwa Litewskiej Izby Rolniczej. W dwa lata później Adam Hrebnicki doczekawszy sędziwego wieku, zmarł 13 października 1941 r. w ukochanym Raju. Pochowano go w grobach rodziny Stankiewiczów, przy byłym kościele katolickim w Duksztach. Obecnie groby te znajdują się na terenie gospodarstwa eksperymentalnego Duksztaskiej Stacji Doświadczalnej.

Prof. Adam Hrebnicki za swą pracę był odznaczany orderami i medalami, otrzymał wiele nagród i wyróżnień, carskich polskich i litewskich.
W 1957 r. w Raju, Litewscy sadownicy utworzyli oporowy punkt Wyteńskiej Stacji Doświadczalnej. Podjęto też decyzję o odnowieniu sadu Hrebnickiego. W 1961 roku urządzono małą ekspozycję muzealną poświęconą prof. A. Hrebnickiemu oraz ufundowano pomnik autorstwa rzeźbiarza L. Źuklysa i architekta J. Strawinskasa. W otwarciu Muzeum uczestniczyła córka profesora, Maria Hrebnicka. Muzeum nie jest często odwiedzanym miejscem przez cudzoziemców i Litwinów. A szkoda, bo to może być prawdziwy raj na ziemi. Ekspozycja muzeum zajmuje trzy pokoje. W planach jest przewidziana rozbudowa ekspozycji.
Jabłonie starego sadu w Raju, które liczą z górą 80 lat, wymierają. Młody sad perspektywicznych odmian jabłoni założony w latach 1957-1958 wymaga wiele troski i nakładów. Rosną w nim też miejscowe odmiany wprowadzone przez prof. Adama Hrebnickiego. Sad w Raju stanowi potencjalną, chociaż nie w pełni wykorzystaną eksperymentalną bazę nowych badań. Zebrano tu spore kolekcje dzikich i ogrodowych odmian agrestu i porzeczek.
 

Data pierwszej publikacji: 20.VI.2004

Data ostatniej aktualizacji: 21.X.2014