Z DODANIEM KRÓTKIEJ INFORMACYI O DOWODACH SZLACHECTWA

Ogłaszający się niniejszem Spis Szlachty Królestwa Polskiego obejmuje imiona, nazwiska i herby nietylko głów familij którym ostateczne zatwierdzenie szlachectwa nastąpiło, ale zarazem ich dzieci którym oddzielne świadectwa szlacheckiego pochodzenia zostały wydane, i które z tego powodu w księgach szlacheckich pod oddzielnemi pozycyami są zapisane. Sporządzony był pierwotnie po 1 Stycznia 1850 r.; ponieważ jednak wydrukowanie onego znacznego
czasu wymagało, w ciągu którego zwiększyła się liczba osób wylegitymowanych, przeto osoby nowo przybyłe, w oddzielnym Dodatku zamieszczone zostały.
Liczba przy imieniu szlachcica położona, znaczy numer pod którym tenże w księdze szlacheckiej właściwej litery jest zapisanym; gwiazdka oznacza, że szlachectwo służy mu z tytułu, po ogłoszeniu prawa nabytego; a dwie gwiazdki, że rodzina taka, albo pojedyncze onej członki, podwójny tytuł do szlachectwa udowodnili, tojest przed ogłoszeniem prawa i po ogłoszeniu prawa nabyty. W ostatnim razie powoływane są dwie liczby, z których pierwsza oznacza numer
we właściwej Księdze Szlachty dawniejszej, następna zaś numer takiejże Księgi Szlachty nowej.
Aby uniknąć nieporozumień mogących mieć miejsce z podobieństwa imion i nazwisk osób niewylegitymowanych z imionami osób, spisem niniejszym objętemi, i spis ten w użyciu zwłaszcza przy badaniach sądowych zrobić praktycznym, dodawane są przy imionach szlachty zarazem imiona ich ojców, a gdzie i to jeszcze okazało się niedostatecznem, imiona dziadów są powoływane. Wreszcie dodana „Krótka informacya” o sposobach udowadniania szlachectwa; może służyć
za skazówkę dla osób legitymujących się ze szlachectwa.
 

Dowodami temi są:
1) Wydane akta i dyplomata na szlachectwo.
2) Patenta na stopnie oficerskie i stany służby wojskowych w formie przepisanéj sporządzone.
3) Nominacye na urzęda cywilne i stany służby cywilnéj¹⁾.
4) Reskrypta Najwyższe tudzież Patenta Kapituły Rossyjskich Cesarsko-Królewskich Orderów, na otrzymane Ordery, a w braku tych dowodów poświadczenia Kapituły.
5) Postanowienia Najwyższe nadające szlachectwo bądź dziedziczne, bądź osobiste.
Szlachectwo nabyte z mocy powyższych dowodów może być w każdym czasie udowadniane za pośrednictwem Deputacyi Szlacheckiej tej Gubernii, w której księgi szlachty proszący zapisanym być pragnie; w tym celu winien złożyć którykolwiek z wyżej wymienionych dowodów wraz ze stanem służby należycie poświadczonym.
Jeśli zaś pochodzi od osoby, która nabyła stanu szlacheckiego na zasadzie rzeczonych tytułów, winien jest złożyć dowody stwierdzające pochodzenie jego od tejże osoby.

b) Że osoba, która dowodzi szlachectwa, jej ojciec, dziad lub pradziad byli przed r. 1795 Dygnitarzami Koronnymi, Członkami Senatu, albo Izby Poselskiej, że sprawowali Poselstwo przy Zagranicznych Dworach, lub też przed tymże rokiem tojest 1795 byli mianowani na urząd ziemski w kraju. Dowodem posiadania Dygnitarstwa albo sprawowania urzędu jest akt nominacyi, a w braku onego, inne dokumenta z których bezpośrednio wypływa, że osoba w dokumencie
wzmiankowana posiadała Dygnitarstwo albo sprawowała urząd. Dygnitarstwami zowią się te urzędy do których dodawano wyrazy Koronny albo Litewski
np. Kanclerz Wielki Koronny, Referendarz Koronny, Hetman Polny Litewski, Oboźny Litewski i t p. Senatorami byli Wojewodowie i Kasztelani. Za Posłów zaś uważają się ci, którzy na mocy uchwał czyli laudów sejmikowych, wysyłani byli na wszelkie Sejmy, nie zaś szlachta w ogólności na wybór Króla głosująca i podpisująca suffragia wyborcze.

Urzędami ziemskimi nadającemi prawo do szlachectwa są:

c) Że osoby dowodzące szlachectwa otrzymały stopień oficera polskiego poczynając od Kapitana, i że w r. 1815 lub później weszły w skład byłych wojsk Królestwa Polskiego, a następnie nie miały udziału w ostatnim rokoszu. Dowodem posiadania wspomnionych stopni, są patenta na też stopnie. Należenie zaś od r. 1815 do składu byłych Wojsk Polskich i niemienie udziału w ostatnim rokoszu, udowadnia się świadectwem Zarządzającego Wydziałami po b. Kommissyi Rządowej Wojny pozostałemi²⁾.

d) Że osoby które dochodzą szlachectwa albo ich wstępni w linii prostej, posiadali w b. administracyi wojennej Królestwa Polskiego w wydziałach: Lekarskim, Audytoryatu, Kommissoryatu i innych, stopnie assymilowane do rang sztabs-oficerskich; jeżeli wszakże też osoby albo ich wstępni należeli do składu byłych Wojsk Polskich po r. 1815 i w ostatnim rokoszu 1830 i 1831 r. tak one same, jako i ciż wstępni udziału nie mieli. Od osób udowadniających szlachectwo według tego ustępu, wymagane są podobneż dowody jak legitymujących się na zasadzie ustępu c.

III. O dowodach Szlachectwa Rossyjskiego.

Szlachectwo mieszkańców Cesarstwa udowadnia się w Królestwie Polskiem świadectwami Naczelników Gubernij i Prowincyj, stwierdzającemi, że osoby których się też świadectwa dotyczą, uznane są za szlachtę przez Heroldyą; szlachectwo zaś mieszkańców Księztwa Finlandzkiego udowadnia się świadectwami tamecznego Generał-Gubernatora. Rzeczywistość powyższych świadectw, powinna być stwierdzona przez Sekretaryat Stanu Królestwa Polskiego.
W przypadkach zanoszonych prośb przez byłych wojskowych i urzędników cywilnych niezapisanych do ksiąg szlachty Cesarstwa w żadnej gubernii, o przyznanie im szlachectwa Królestwa Polskiego, bądź z powodu otrzymania w Cesarstwie stopnia, bądź orderu; Heroldya Królestwa wydawać ma decyzye swoje na zasadzie świadectw Ministra Sekretarza Stanu, który udzielać winien takowe po uprzedniem zniesieniu się z kim wypadnie.

IV. O dowodach stwierdzających pochodzenie.

Dowody pochodzenia odnoszą się:

a) albo do epoki poprzedzającej wprowadzenie do kraju Kodexu Cywilnego;
b) albo do epoki następnej.
Pierwsza epoka dla części kraju, które były pod panowaniem pruskiem i z których Księztwo Warszawskie zostało utworzone, kończy się z dniem 1 maja 1808 r.; dla części zaś które zpod panowania austryackiego w r. 1809 do tegoż księztwa wcielone zostały, kończy się z dniem 15 sierpnia 1810 r.
Dowodami pochodzenia z tej epoki mogą być:
a) Tranzakcye i inne akta urzędowe, w których komparycyi według dawnego zwyczaju zamieszczanem było, czyim stawający jest synem, a niekiedy, czyim nawet wnukiem. Podobne akta znajdują się w archiwach akt dawnych.
b) Metryki chrztu z ksiąg kościelnych wydawane.
Pierwszego rodzaju dowody winny być przedstawione w formie dla dokumentów zasadniczych przepisanej, z odpowiednią legalizacyą Władz tych krajów z których pochodzą. Dla metryk zaś dostateczną jest legalizacya bądź konsystorza Duchownego, bądź Rządu Gubernialnego, bądź nakoniec Trybunału Cywilnego. Wszakże, gdy dowody te pochodzą z zagranicy, winny być ulegalizowane sposobem dla zagranicznych aktów przepisanym.
Dowodami pochodzenia od wprowadzenia Kodexu Cywilnego są:
a) Akta urodzeń na mocy przepisów obowiązującego prawa cywilnego spisane, a w braku lub niedostateczności takowych;
b) Wywody rodu sporządzone we właściwym Sądzie Pokoju z świadków pod przysięgą wysłuchanych, na mocy poprzedniego wyroku Trybunału Cywilnego.
Akta urodzeń i wywody rodu, winny być legalizowane przez władze sądowe, ostatecznie zaś przez Prezesa Trybunału Cywilnego.

V. O dowodach dodatkowych.

Legitymujący się winien udowodnić że jest poddanym Królestwa i nie znajdował się w przypadkach utratę szlachectwa za sobą pociągających. Poddaństwo Królestwa udowadnia się świadectwami władzy miejscowej, jakoto: osób mieszkających w Warszawie, świadectwem Ober-Policmajstra Warszawskiego; zaś mieszkających w guberniach, świadectwem naczelników powiatowych. Świadectwa te obejmować powinny, że proszący zapisanym jest w księgi stałej ludności Królestwa, i że się znajduje w kraju, lub też z dozwolenia rządu za granicą w charakterze poddanego Królestwa; przy tem,
jeśli jest pełnoletnim, że przysięgę wierności Tronowi wykonał. Ostatnia okoliczność może być stwierdzoną oddzielnem świadectwem wydanem przez tę władzę, przed którą wykonanie przysięgi nastąpiło.
Na dowód niezostawania w przypadkach utratę szlachectwa za sobą pociągających, wymagane są świadectwa:
a) Sądu Policyi Poprawczej właściwego wydziału.
b) Sądu Kryminalnego właściwej gubernii.
Osoby w Cesarstwie zamieszkałe, które z tytułu urodzenia się swego w Królestwie Polskiem, mają prawo legitymowania się w tutejszej Heroldyi, obowiązane są złożyć wszystkie podobneż świadectwa od władz właściwych, w Cesarstwie uzyskać się mające. Osoby zostające w służbie cywilnej, przez złożenie należycie poświadczonego stanu swej służby, zastąpić mogą wszelkie wyżej wymienione świadectwa. Podobny stan służby mogą złożyć osoby zostające w służbie wojskowej w stopniu oficerskim; o wojskowych zaś niższych stopni, Heroldya sama potrzebne ściąga wiadomości. Obok wszystkich wyżej wymienionych dowodów, winien każdy legitymujący się złożyć rysunek herbu familii swej właściwego.

VI. O sposobie przedstawiania dowodów pod rozpoznanie Heroldyi.

Dowody winny być Heroldyi Królestwa złożone przy stosownej prośbie na papierze stęplowym ceny 45 kop. sr. spisanej, w której proszący oznajmić powinien, do której gubernii ksiąg szlachty pragnie być wpisanym, a nadto gdzie zamieszkuje. Każdy oryginalny dowód winien być obłożony papierem stęplowym ceny 7½ kop. sr., kopie zaś, wyciągi i wypisy na właściwym stęplu pisane. Co do dowodów zagranicznych, te również winny być obłożone papierem stęplowym ceny 7½ kop. sr. Do podania dołącza się podpisana przez podawcę w dwóch exemplarzach specyfikacya przedstawiających się Heroldyi dowodów na stęplu ceny 7½ kop. sr., z których jedna przez właściwego urzędnika poświadczona, zwraca się podawcy, a druga przy dowodach pozostaje. Tym sposobem złożone dowody rozpoznaje Heroldya Królestwa. Decyzye Heroldyi któremi złożone przez proszących dowody uznane są za dostateczne, przedstawiają się pod zatwierdzenie Ogólnego Zebrania Warszawskich Departamentów Rządzącego Senatu.
Wyrzeczenia zaś Heroldyi, któremi szlachectwo strony interesowanej nie będzie uznane za należycie udowodnione, podaje się do wiadomości tejże strony i uważa się za ostateczne. Powtórne w tej mierze prośby nie przyjmują się, wyjąwszy gdy złożone zostaną nowe dowody, do czego udzielanym bywa stronie interesowanej, dodatkowy sześciomiesięczny przeciąg czasu, poczynający się od dnia podania do jej wiadomości wyrzeczenia Heroldyi.
Oprócz osób które w terminie przepisanym zaniosły do Heroldyi swe prośby, mają prawo legitymowania się:

1) Osoby które udowodnią, iż są w prostej linii braćmi lub stryjami tych krewnych, którzy główne legitymacyjne swe dowody przed upływem zakreślonego prawem terminu złożyły.
2) Osoby które chociaż stale w Cesarstwie Rossyjskiém zamieszkują, lecz w Królestwie Polskiem są zrodzone.
3) Osoby, którym na mocy szczególnych rozkazów J. O. Księcia Namiestnika Królestwa dozwolonem jest legitymowanie się ze szlachectwa, pomimo upłynionego terminu prekluzyjnego.
4) Osoby które weszły do wojska Cesarsko-Rossyjskiego przed wydaniem prawa o szlachectwie z r. 1836 jako i te, w przedmiocie szlachectwa których, władze wojskowe uczyniły lub uczynią przedstawienia swe do Heroldyi.
5) Małoletni, jak niemniej ci, którym nie upłynął termin prawem zakreślony po dojściu ich do pełnoletności.

VII. O Legitymacyi dzieci szlacheckich.

Aby dzieci szlachcica wylegitymowanego przywilejów szlachectwa używać mogły, winny być przedewszystkiem zapisane do ksiąg genealogicznych szlachty właściwej gubernii. Zapisanie do ksiąg takowych następuje w skutek prośby do Deputacyi zaniesionej przez ojca lub matkę, albo na żądanie samychże dzieci, jeśli rodzice nie żyją lub dopełnienia tej formalności zaniedbują.

1) Świadectwo przyznanego szlachectwa przez Heroldyę udzielone, które bądź za pośrednictwem właściwej Deputacyi Szlacheckiej, bądź wprost z Heroldyi wylegitymowanemu doręczone zostało, albo przynajmniej powołanie onego z daty i numeru.
2) Akt zawartego małżeństwa między osobą wylegitymowaną a matką dzieci do ksiąg genealogicznych zapisać się mających.
3) Akt urodzenia każdego z dzieci, które do tychże ksiąg wniesione być mają.
4) Dowody pomocnicze tak jak przy legitymacyi szlachectwa, tojest:
a) dowód poddaństwa i obecności w kraju.
b) dowód niezostawania w przypadkach utraty szlachectwa.
Dowód zaś przysięgi jest wymagany tylko od pełnoletnich. Małoletni którzy nie mają lat 10 wieku, wolni są od składania świadectw sądowych względem nieznajdowania się w przypadkach utraty szlachectwa. Małoletni pobierający wychowanie w Gimnazyach, szkołach powiatowych i innych Instytutach rządowych, w miejsce wspomnionych świadectw, świadectwa tychże Instytutów szkolnych składać mogą. Zostający zaś w służbie rządowej, też świadectwa zastąpić mogą stanem swej służby, lub świadectwem swej zwierzchności. Każdy, kto do ksiąg genealogicznych wpisanym zostanie, otrzymuje o tem uwiadomienie od właściwej Deputacyi szlacheckiej.

VIII. O dyplomatach na szlachectwo, i świadectwach.

Dyplomata na szlachectwo wydają się szlachcie dziedzicznej, która nabyła tego stanu po ogłoszeniu prawa z r. 1836 na jej żądanie.
Podania o dyplomata zanoszą się:

¹⁾ Nominacye tymczasowe, stosownie do Postanowienia Rady Administracyjnej z d. 24 Listopada (6 Grudnia) 1836 r. udzielane na pełniących obowiązki, nie są uważane ani za dowody szlachectwa dziedzicznego, ani osobistego.

²⁾ Stopnie aktualnych Poruczników Gwardyi b. Wojska Polskiego uważają się na równi ze stopniami kapitańskiemi w temże liniowem wojsku.

WARSZAWA 1851

OBJAŚNIENIE SKRÓCEŃ, W WYKAZIE SZLACHTY UŻYTYCH.
Xżę lub Kżę znaczy Książę
Hr. „ Hrabia, Hrabina albo Hrabianka
Ks. lub Kdz „ Ksiądz
s. t. albo c. t. „ syn albo córka tegoż, co i poprzednio wymieniona osoba
h. „ herbu.

A, B, C, D , E, F, G, H, I, J, K, L, Ł, M, N, O, P, R, S, T, U, W, V, X, Z, Ż

ANEKS

do

DODATEK II.

DO SPISU SZLACHTY KRÓLESTWA POLSKIEGO